Constança Mercontes Cesar
Université Fédérale de Sergipe
Περίληψη: Προτιθέμεθα
να εξετάσουμε πώς ο Ricoeur, στο
πλαίσιο της ηθικής ανθρωπολογίας, οικειοποιείται τις έννοιες της πράξης (praxis) και της φρόνησης (phronésis), αναδεικνύοντας τη στενή σχέση που συγκροτείται
μεταξύ αυτών των εννοιών στην αρχαία παράδοση. Θα δούμε επίσης πώς ο γάλλος
συγγραφέας συνδιαλέγεται με τον σύγχρονο στοχασμό και με την φιλοσοφική
παράδοση, προκειμένου να διατυπώσει τη δική του φιλοσοφία της πράξης και του
ικανού ανθρώπου.
Λέξεις
κλειδιά: Ricoeur, Aristote, πράξις, φρόνησις
Εισαγωγή
Στο έργο του Ricoeur, οι όροι πράξις (praxis) και φρόνησις (phronésis), που
προέρχονται από την ελληνική παράδοση, κυρίως από το έργο του Αριστοτέλη, είναι
στενά συνδεδεμένες. Στον στοχασμό του, ουσιαστικά ηθικό, για το πρόβλημα της
πράξης, οι ιδέες της πρακτικής σοφίας και της σύνεσης εμφανίζονται σε πρώτο
πλάνο.
Μια σύντομη αναζήτηση στα λεξικά για τους ελληνικούς όρους
δείχνει ότι η έννοια της πράξης -ενέργεια,
δράση -είναι συνδεδεμένη με τις ιδέες της άσκησης, της πραγμάτωσης, με τον
τρόπο της διαχείρισης μαις υπόθεσης, με τον τρόπο του είναι, της συμπεριφοράς,
του πεπρωμένου. Για τον Αριστοτέλη, η πράξις
αναπαριστά μία ελεύθερη προαίρεση, που ενέχει ηθικές συνιστώσες. Εξελίσσεται
στο πεδίο των πρακτικών επιστημών, της ηθικής και της πολιτικής· το αντικείμενό
της είναι το αγαθό, που η δράση αναζητά να εκφράσει.
Από την άλλη πλευρά, η φρόνησις
είναι η πρακτική σοφία, η σύνεση, η διανοητική αρετή που επιτρέπει την εναργή
αντίληψη των ηθικών αξιών και την πραγματοποίηση της ηθικής υπεροχής. Είναι η
ορθολογική διάνοια, η οποία επιτρέπει την πραγματοποίηση των ορθών επιλογών,
την λήψη των ορθών αποφάσεων. Είναι συνδεδεμένη με την συνειδητοποιημένη ψυχή,
αλλά επίσης με την παρουσία του πνεύματος, με μία σοφία που ενώνει λογική και
συναίσθημα, μία σοφία της καρδιάς, που θεωρείται, στην ελληνική παράδοση,
ως έδρα της ψυχής και οδηγός για την
ζωή.
