ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟΝ

­­                                                  

       Το θέμα που θα αναπτύξουμε αναφέρεται στην  έννοια του προτύπου, στους αρχαίους Έλληνες.  Το  «Πρότυπον» με «ο», σε αντιδιαστολή με το «πρωτότυπο» με «ω». Θα δούμε το συσχετισμό των διεργασιών της φύσης με τα πρότυπα και στη συνέχεια  να δούμε πώς δουλεύει ο άνθρωπος, πώς δουλεύει ο Έλλην άνθρωπος  και κατ’ επέκταση ο νοήμον Έλλην άνθρωπος.

Η φύση δουλεύει με πρωτότυπα, δηλαδή, αφού φτιάξει έναν οργανισμό τυπώνει μέσα στο DNA του, το ένστικτό του, το πρόγραμμά του. Και από κει και πέρα ο συγκεκριμένος οργανισμός ακολουθεί αεί το πρόγραμμα αυτό. Τα σπουργίτια για παράδειγμα έχουνε τυπωμένο  στο DNA τους το πώς θα φάνε, το τι θα φάνε, πώς θα μεγαλώσουν τα παιδιά τους, πώς θα γονιμοποιηθούν, πώς θα επιβιώσουν. Μικροδιαφορές υπάρχουν από σπουργίτι σε σπουργίτι, που μπορεί από τόπο σε τόπο, να είναι και μεγαλύτερες ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο ζει, ώστε για παράδειγμα  να έχει πιο ψηλό λαιμό, η πιο μεγάλη ουρά, για να μην αδικήσουμε και τον Δαρβίνο.  Αλλά το σπουργίτι ξέρει πολύ καλά από ένστικτο ό,τι έχει τυπωμένο το πρόγραμμά του πρωτότυπα. Όπως όταν τυπώνεται το πρώτο φύλλο  της εφημερίδας και όλα τα άλλα φύλλα είναι όμοια με το πρωτότυπο. Και ξέρει ακόμη  πολύ καλά το σπουργίτι ότι ποτέ δεν πρόκειται να γίνει γαλοπούλα, θα είναι πάντα σπουργίτι.  Έτσι  όλα τα σπουργίτια ακολουθούν την ίδια διαδρομή.

     Σας είπα ότι η φύση χρησιμοποιεί το πρωτότυπο διαφορετικά από τον άνθρωπο, ο οποίος επίσης δουλεύει και χρησιμοποιεί το πρότυπο αλλά θα δούμε πως το χρησιμοποιεί. Καταρχήν να ξεχωρίσουμε τη διττή δομή του ανθρώπου. Τη βιοδομή που έχει σχέση με τη βιολογία  και είναι διαμορφωμένη μέχρι το στάδιο που βρισκόμαστε  τώρα  και τη νοοδομή. Η βιοδομή είναι περατή. Κάπου τελειώνει.  Άντε να φτάσει ο άνθρωπος στα 2 μέτρα και 30, να παίζει στον Παναθηναϊκό μπάσκετ, πού αλλού να παίξει άλλωστε και να φτάνει τα ράφια τα ψηλά της κουζίνας χωρίς να χρειάζεται να τεχνάζει. Εμείς όλοι που είμαστε πιο κοντοί τεχνάζουμε,  χρησιμοποιούμε μια σκάλα και αντισταθμίζουμε ή υπερσκελίζουμε το ύψος που δεν έχουμε. Κάνουμε ακριβώς την ίδια δουλειά που κάνει και ο Φασούλας, αλλά τεχνάζοντας.  Η βιοδομή μας ξέρουμε όλοι ότι κάπου  τελειώνει. Στα πλαίσια της εξέλιξης ίσως βελτιωθούμε αισθητικά ή δομικά, αλλά κατά κάποιο τρόπο  η δομή της βιοδομής είναι περατή. Ποιά είναι η άπειρος; Η άλλη δομή που έχει ο άνθρωπος η νοοδομή.  Αυτό το ανακάλυψαν  οι Έλληνες πολύ νωρίς  και πάνω σε αυτή τη νοοδομή δούλεψαν για να φτιάξουν τα πρότυπά τους. Μπορεί να χρησιμοποιήσουμε ξανά τις λέξεις  βιοδομή, και  νοοδομή. Η  νοοδομή που σχετίζεται βέβαια με τον νου και με την κόρη της τη σκέψη μπορεί να οδηγήσει  σε «απείρωνα πόντον», όπως λέει και ο Όμηρος. Σε «απείρωνα πόντον» δηλαδή σε άπειρες θάλασσες. Τα πρότυπα κατασκεύασε ο Έλληνας, όταν αποφάσισε να μεταχθεί από την αναγκαιοτάτην κοινωνίαν, την κοινωνία των πέντε επαγγελμάτων που περιγράφει ο Πλάτων στην Πολιτεία του, και να φτάσει στην πολιτεία την πολυτελή την «τρυφώσα», όπως την λέει αυτή που έχουμε σήμερα. Εκεί χρειάστηκε να αλλάξει τις δομές που μέχρι τότε ήξερε για ένα και μόνο σκοπό, για το σώζειν της πολιτείας. Η πολιτεία πάση θυσία έπρεπε να σωθεί. Η πολιτεία έπρεπε να δημιουργήσει τέτοιους θεσμούς για να διατηρήσει το σώζειν της. Γιατί  μια πολιτεία όσο, ωραία, ανεπτυγμένη, εξοπλισμένη και λειτουργική κι αν είναι, αν  έρθει κάποιος και την καταστρέψει με πόλεμο αυτή τελείωσε και πολύ δύσκολα ξαναφτιάχνεται. Το πρώτο λοιπόν, που ενδιαφέρει τους  οικιστές των πόλεων, εκείνους που θα κτίσουν τις καινούργιες πόλεις  είναι, αφενός να δώσουν πρότυπα στον λαό και αφετέρου, να εξασφαλίσουν το σώζειν της πολιτείας. Ποια είναι αυτά τα πρότυπα;

Στην αρχική δομή της πόλεως κατά τις επιταγές του καιρού, το πρότυπο ήταν περισσότερο ο ρωμαλέος άνθρωπος, ο δυνατός άνθρωπος. Κάπως αντέγραφε ο Έλληνας τη φύση και έπρεπε αυτός που ηγείται της πόλεως να είναι  και ο πιο δυνατός. Αυτό που ο Πλάτωνας λέει «το του κρείττονος συμφέρον», το συμφέρον του ισχυροτέρου. Αυτό εφαρμόζεται κατά κανόνα στην φύση γι’αυτό και  το λιοντάρι έχει πάντα δίκιο. Οι πρώτες πόλεις, οι πρώτες πολιτείες ήτανε γύρο από αυτό το σκέπτεσθαι,  ότι το λιοντάρι έχει πάντα δίκιο.  Έτσι λοιπόν, το πρώτο πρότυπο που φτιάχνει ο Έλληνας είναι ο Ηρακλής. Ο Ηρακλής είναι ο ρωμαλέος, ο δυνατός, ο άνθρωπος που με την δύναμή του τα βγάζει πέρα και επιβιώνει. Το κράτος που διαμορφώθηκε με αυτό το πρότυπο,  θα το ονομάσω «Εθικό» κράτος. Είναι το κράτος στο οποίο υπερισχύουν τα ήθη και τα έθιμα. Στους ηγέτες αυτού του κράτους ανήκει  ο Αγαμέμνων, ο Μενέλαος και οι υπόλοιποι βασιλείς, όλες οι ηγετικές μορφές που αναφέρει ο Όμηρος. Στον αντίποδα σαν εξέλιξη του Εθικού κράτους είναι  το «Ηθικό» κράτος,  αυτό που πάει να φτιάξει ο Όμηρος, ο Παρμενίδης και ο Πλάτων. Στο Εθικό λοιπόν, κράτος ο νούμερο ένα, τρόπον τινά, ήταν ο πιο δυνατός. Όμως και το Εθικό κράτος έχει και αυτό τις αναμονές του, έχει και αυτό τις δομές του, τις νόρμες του, έχει και αυτό  νόμους και κανόνες. Για παράδειγμα ένας νόμος λέει ότι  πρέπει να θάβονται οι νεκροί.  Ένας άλλος νόμος ότι ο ισχυρότερος έχει δίκαιο. Ένας άλλος νόμος ότι ποτέ δεν σκοτώνουμε τον δάσκαλό μας. Ο δάσκαλος από την αρχή της ελληνικής δομής είναι υποχρεωτικός για να εκπαιδευτεί κάποιος, στην ρώμη, στον πόλεμο ή για να γυμναστεί. Ο Ηρακλής έκανε το λάθος και σκότωσε τον δάσκαλό του τον Λίνο. Ως εκ τούτου,  «τέλεσε ύβριν,» και έπρεπε να τιμωρηθεί, να καθαρθεί. Η κάθαρση στην περίπτωση του Ηρακλή γίνεται υπηρετώντας τον Ευρυσθέα,  τον ετεροθαλή αδελφό του, ο οποίος φοβόταν πάντα μην του πάρει τον θρόνο ο Ηρακλής. Και όταν του ζήτησαν να  δώσει δουλειά στον Ηρακλή, εκείνος του ανέθεσε να εκτελέσει  δώδεκα άθλους ώστε να γυρνάει όλο τον κόσμο απασχολημένος με αυτούς. Στα πλαίσια της αποστολής του σκότωσε και το λιοντάρι της Νεμέας  και μάλιστα  ενδύθηκε την  προβιά του, σε μια συμβολική ενέργεια που αποδεικνύει  ότι ο πρώτος των ανθρώπων στη ρώμη (Ηρακλής) σκότωσε το πρώτο  ζώο στη δύναμη (λιοντάρι, βασιλιάς των ζώων).  Δεν θα μείνουμε πολύ στον Ηρακλή, αλλά στον μύθο διαγράφεται καθαρά  ότι  ο Ηρακλής που δεν είχε και ιδιαίτερο μυαλό βρίσκεται να υπηρετεί και να εκτελεί εντολές από  τον  Ευρυσθέα, ο οποίος εκπροσωπεί τον νου. Αυτό το πρότυπο που υπήρχε στις αρχαϊκές πολιτείες το πρότυπο του Ηρακλέους παρέμεινε για αιώνες αλλά είχε ατέλειες, είχε αντιφάσεις, είχε αντινομίες. Δημιουργούσε σύγχυση.  Δεν ήξερες ποιος έχει δίκιο.  Π.χ. ο Κρέων ή η Αντιγόνη. Οι  δομές μπερδεύονται, δεν έχουνε πολλές αναμονές για να  μπορέσεις να στηρίξεις νόμους εκεί μέσα γιατί υπάρχει και ο θεϊκός νόμος και τα οικογενειακά δίκαια και όλα τα άλλα.  Άρα έπρεπε να αλλάξει κάπως για να στηθεί  μια εύρυθμη και λειτουργική πολιτεία έπρεπε να γίνουν ευερμήνευτοι και σαφείς νόμοι και να ισχύουν για όλους δυνατούς και μη. Ο Ηρακλής βεβαία με την δύναμή του  νου Ευρυσθέα γίνονται τεράστια τεχνολογικά έργα που για την εποχή τους είναι πραγματικοί άθλοι.

     Ο δεύτερος ήρωας, ο οποίος προβάλλει μέσα από το ελληνικό σκέπτεσθαι είναι ο Θησέας ο οποίος είναι και αυτός ρωμαλέος, και αυτός ανδρείος διαθέτει δηλαδή την δεύτερη από τις τέσσερις αρετές του Πλάτωνα  (Σοφία, Ανδρεία, Σωφροσύνη και πάνω απ' όλες Δικαιοσύνη) που σημαίνει ότι είναι ακόμη στο Εθικό κράτος εξ αιτίας της  ρώμης του, αλλά έχει πιο εξελιγμένη ευφυΐα. Τι κάνει λοιπόν, ο Θησέας όταν βρίσκεται εγκλωβισμένος στον λαβύρινθο; Βρίσκει τρόπο να βγει!  Είναι αρκετά  ανδρείος για να σκοτώσει τον Μινώταυρο. Αλλά στον  λαβύρινθο όπως και στη  φάκα είναι πολύ εύκολο να μπεις, το δύσκολο είναι να βγεις.  Έβαλε λοιπόν το μυαλό του, που εκπροσωπείται από  την Αριάδνη, να δουλέψει. Με την βοήθεια  της Αριάδνης που του έδωσε τον μίτο κατάφερε να βγει. Ο Θησέας εδώ “τεχνάζει”. Αυτό το “τεχνάζει” είναι σημαντικό  γιατί το επόμενο βήμα που θα κάνουμε θα είναι στον Οδυσσέα  για να δούμε πια πώς  ο πολύμητης Οδυσσέας «τεχνάζει» κάθε φορά ξέροντας και διαβάζοντας τον νου των ανθρώπων. Ο Θησέας λοιπόν, διαθέτει περιορισμένο «νου», απόδειξη ότι δεν θυμήθηκε να σηκώσει  τα άσπρα πανιά, ώστε να μην πέσει  ο πατέρας του από το Σούνιο. Ο Θησέας έχει περιορισμένο νου και πολλή ανδρεία. Ένας συνδυασμός που συνιστά αναβαθμό του προτύπου σε σχέση με τον Ηρακλή,  για να φτάσουμε πια στον Οδυσσέα. Λαβύρινθος Θησέας όλα τα προβλήματα ανάγονται στην ουσία σε λαβύρινθο, π.χ. Ευκλείδης με την μοναδικότητα των 5 κανονικών πολυέδρων. Ο Θησέας πρέπει να ξέρει τι κάνει στον λαβύρινθο μη σκοτώσει καμιά σαύρα και νομίζει πως είναι ο μινώταυρος.

     Το τρίτο πρότυπο που θα εξετάσουμε είναι ο Οδυσσέας σε συνάρτηση με τον Αχιλλέα. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα των 55 ημερών ξεκινάει από το  μένος του Αχιλλέα προς τον  Αγαμέμνονα επειδή του πήρε την Χρυσηίδα και τελειώνει με  το θάνατο του Έκτορα. Ούτε περί Δούρειου Ίππου λέει τίποτα, ούτε περί Ιφιγένειας. Αυτή είναι η Ιλιάδα. Η Ιλιάδα είναι η πορεία των πολλών, η Οδύσσεια είναι η πορεία του ενός. Η Ιλιάδα είναι ταξίδι στην ιστορία, η Οδύσσεια είναι ταξίδι στο μύθο. Ολόκληρο το έπος ειδομένο σαν ενιαίο σύνολο, θα παρατηρήσουμε, ότι ξεκινά με  μια μεγάλη απιστία και τελειώνει με μια μεγάλη πίστη. Αυτό συνιστά  ένα ολοκληρωμένο έργο ενός σπουδαίου  δημιουργού.  Αυτό σημαίνει ότι ή από κει που αρχίζεις εκεί και τελειώνεις  ή από το εντελώς αντίθετό του. Η πορεία λοιπόν των πολλών στην Ιλιάδα μας δίνει έναν υπέροχο Αχιλλέα και η πορεία του ενός στην οδύσσεια μας δίνει έναν υπέροχο Οδυσσέα. Κατά τη γνώμη μου η Ιλιάδα και Οδύσσεια γράφτηκαν για τον Οδυσσέα. Και τα δύο έπη. Η πιο σωστά και τα δύο επί μέρους αυτοτελή έπη του ίδιου έργου.  Είμαστε τώρα στην περίπτωση του Οδυσσέα. Ο Οδυσσέας είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση την οποία πρέπει να  αναλύσουμε  γιατί  ανήκει στο Εθικό κράτος. Και είναι αυτός που πρέπει να κάνει την επανάσταση για να περάσουμε  στο Ηθικό κράτος. Ο Μαρξ λέει ότι οι επαναστάτες θα βγούνε από την αστική κοινωνία, από τους αστούς. Από τους αστούς θα γίνει η επανάσταση γιατί είναι οι μόνοι που μπορούν να μορφώσουν τα παιδιά τους. Άρα είναι φανερό  ότι και ο Μαρξ αργότερα μιλάει για μόρφωση.  Ας  δούμε τον μύθο.

     Ο Τυνδάρεω, ο πατέρας, της Ωραίας Ελένης, όταν θέλησε να παντρέψει  την κόρη του κάλεσε όλα τα πριγκιπόπουλα της Ελλάδος να έρθουν και να παρουσιαστούν για να επιλέξει η Ελένη εκείνον που θα παντρευτεί. Μεταξύ αυτών ήρθε και ο Οδυσσέας. Ο Οδυσσέας δεν ήθελε να πάρει την Ελένη ήθελε να πάρει την ανιψιά του Τυνδάρεω την Πηνελόπη. Η οποία, όπως  και ολόκληρη η οδυσσειακή διαδρομή είναι μια μετεξέλιξη του μύθου του Θησέα. Η Πηνελόπη, που πήρε  το όνομά της (Κουβαρίστρα) από το πηνίο του αργαλειού, όσο περίμενε τον Οδυσσέα, ύφαινε το πρωί και ξήλωνε το βράδυ ένα υφαντό,  για να ξεγελάει τους μνηστήρες. Την  Πηνελόπη λοιπόν, η οποία ήταν λιγότερο εμφανίσιμη και περισσότερο ευφυής,  ήθελε ο Οδυσσέας και για να την αποκτήσει έκανε μια συμφωνία  με τον Τυνδάρεω. «Άκου, του λέει, αυτό που εσένα σε ενδιαφέρει είναι  το σώζειν του Βασιλείου», αυτό που ήδη αναφέραμε. Πώς δηλαδή εγώ θα παντρέψω την κόρη μου με κάποιον, αλλά αυτός ο κάποιος να μου σώζει το Βασίλειο. Λέει “κοίταξε να δεις δεν είναι εύκολα τα πράγματα γι’ αυτό κάνε κάτι. Βάλε  όλους τους επίδοξους μνηστήρες να ορκιστούν ότι ανεξάρτητα από την επιλογή  της Ελένης, όποιος μετάσχει στο πανηγύρι,  αν  ποτέ κινδυνέψει το Βασίλειο θα τρέξουν όλοι οι συμμετέχοντες για να το σώσουν.  Το «σώζειν λοιπόν του Βασιλείου» πάνω από όλα. Και βάζει όλους τους πρίγκιπες που ήρθανε από όλη την Ελλάδα περιλαμβανομένης της Μακεδονίας,   της Κρήτης  που εκπροσωπείται από τον Ιδομενέα, της Ιθάκης που εκπροσωπείται από τον Οδυσσέα, να δεσμευτούν με όρκο ότι θα προστατέψουν το Βασίλειο εκείνου που θα επιλέξει η Ελένη. Η Ελένη λοιπόν επιλέγει τον Μενέλαο, και ο Οδυσσέας παίρνει την Πηνελόπη. Όλα καλά μέχρι που το Βασίλειο κινδύνευσε. Όλοι είναι δεσμευμένοι στον όρκο του Τυνδάρεω ο όρκος αυτός ανήκει στο Έθος είναι όρκος τιμής Βασιλέων. Όταν λοιπόν κλέβει ο Πάρις την Ωραία Ελένη, αυτομάτως ο Μενέλαος καλεί όλους όσοι είχαν ορκιστεί,  μαζί με τον Αγαμέμνονα  τον αδελφό του να προστρέξουν για την σωτηρία του Βασιλείου, για το σώζειν του Βασιλείου. Πράγματι όλοι προστρέχουν μεταξύ  αυτών και ο Οδυσσέας , εκών άκων. Ο Οδυσσέας θέλησε να το αποφύγει και στην αντιπροσωπεία που πήγε να τον επιστρατεύσει προσποιήθηκε τον τρελό  που όργωνε τη γη, σπέρνοντας αλάτι, αλλά τον υποψιάστηκε  ο Παλαμήδης και του έβαλε τον Τηλέμαχο μπροστά στο άροτρο. Εκείνος τότε όρμησε να σώσει τον παιδί, κι έτσι αποκαλύφθηκε και υποχρεώθηκε να τους ακολουθήσει. Ένας μόνο από τους συμμετέχοντες δεν είχε ορκιστεί, ο Αχιλλέας ο οποίος την εποχή της επιλογής του μνηστήρα της Ελένης δεν ήταν σε ηλικία γάμου. Τι φέρει ο Αχιλλέας; Γιατί τον βάζει ο Όμηρος μέσα στο έπος του; Ποιος ο λόγος να βάλει έναν ο οποίος δεν είχε ορκιστεί στο έθος, και δε ήταν δεσμευμένος ούτε με όρκο, ούτε από το  έθος να ακολουθήσει τους Αχαιούς. Τον έβαλε  για έναν και μόνο λόγο,  γιατί ο Αχιλλέας φέρει το ήθος. Το Ήθος που μέχρι τότε στο Εθικό κράτος ήταν άγνωστο.  Είμαστε λοιπόν, ακόμα στο Έθος και ο Αχιλλέας μετέχει  και αυτός στον πόλεμο.

       Ο  Όμηρος επέλεξε ένα  σημαντικό όσο και δραματικό ιστορικό γεγονός για να  θεμελιώσει την μετάβαση από το Έθος στο Ήθος. Τον Τρωικό πόλεμο. Ο Τρωικός πόλεμος που περιγράφει ο Όμηρος είναι  εμφύλιος πόλεμος. Έλληνες ήταν όλοι και οι Τρώες  και ο εμφύλιος είναι πάντα πιο σπαραχτικός. Και ξεκινάει η Ιλιάδα. Ο Αγαμέμνονας μαζί με τον Αχιλλέα καταλαμβάνουν έναν ναό του Απόλλωνα, και κλέβουν τις δυο ιέρειες, την Χρυσηίδα και την Βρισηίδα. Παίρνει την Χρυσηίδα ο Αγαμέμνων, την Βρισηίδα ο Αχιλλέας.  Ιερέας του ναού ήταν ο Χρύσης και η Χρυσηίδα κόρη του και Ιέρεια του Απόλλωνος. Και ξαφνικά έρχεται ένας χρησμός από το μαντείο των Δελφών που ήταν μαντείο του Απόλλωνος  να επιστραφεί η  Χρυσηίδα. Την επιστρέφει πράγματι ο Αγαμέμνων στον Χρύση και αυτός με την σειρά του παίρνει την Βρισηίδα από τον Αχιλλέα. Το  Εθικό κράτος επιτρέπει στον βασιλέα να παίρνει όποια θέλει εδώ ισχύει ο νόμος  «το του κρείττονος συμφέρον», το συμφέρον του ισχυροτέρου.  Παίρνει λοιπόν τη Χρυσηίδα από τον Αχιλλέα αυτοδίκαια και εκείνος ιδιωτεύει, δηλαδή σταματάει να πολεμάει. Αυτό ήταν αδιανόητο για το Έθος, για μια παλλακίδα να σταματάς να πολεμάς. Ήταν αδιανόητο εξ αιτίας  μιας γυναίκας να σταματήσει να πολεμάει ο αρχηγός των Μυρμιδόνων.  Παρόλα αυτά αποσύρει  όλο τον στρατό του στα πλοία και ιδιωτεύει. Η μάχη συνεχίζεται, έκλινε ήδη υπέρ των Τρώων.  Και πότε επιστρέφει ο Αχιλλέας; Όταν σκοτώνεται ο Πάτροκλος και αφού ο Αγαμέμνων του επιστρέψει τη Βρισηίδα μαζί με έξι  άμαξες με χρυσά δώρα. Τι σημαίνει αυτό;  Σημαίνει ότι το Έθος υποχώρησε στο Ήθος. Ο Αχιλλέας αλλάζει το έθος ένεκα έρωτος. Να μια καινούργια έννοια : ο Έρως που δεν υπήρχε στο Εθικό κράτος του Αγαμέμνονα μέχρι τότε. Και ένεκα φιλίας αργότερα προς τον Πάτροκλο. Άρα ο Αχιλλέας φέρει δύο έννοιες, την έννοια του Έρωτα και την έννοια της Φιλίας. Του Έρωτα προς την Βρισηίδα, και της Φιλίας προς τον Πάτροκλο, οι οποίες μέχρι τότε ήταν άγνωστες στο Εθικό κράτος των Ελλήνων. Και  είναι τόσο σημαντικές, ώστε να αποτελέσουν το έναυσμα  για τη μεταλλαγή του  κράτους. Ο  Αχιλλέας ξέρει πολύ καλά, από τη μητέρα του τη Θέτιδα, ότι αν σκοτώσει τον Έκτορα, θα πεθάνει. Τον υπέροχο Έκτορα, τον μοναδικό που αγάπησε  πραγματικά την Ελένη, χωρίς ερωτική διάθεση, με αγνή φιλία, την δέχθηκε ως ξένη στο Βασίλειό του,  την φιλοξένησε, έγινε φίλος της ξένης. Ήταν  η αγνή ψυχή, ο  εκπρόσωπος του Έθους και  ουσιαστικά δεν ήταν από αυτούς που δεν  έφταιξε σε τίποτα. Όταν λοιπόν σκοτώνει τον Έκτορα ξέρει ότι θα πεθάνει  και πεθαίνει  φιλίας ένεκεν. Αυτό είναι μεγάλο πράγμα. Θα πρέπει να περάσουν πάνω από πεντακόσια χρόνια  για να έρθει ένας Πλάτωνας να μας πει «τα των φίλων κοινά». Ότι φιλία εννοείται τότε και μόνο τότε αν θα  δεχθείτε ότι «τα των φύλων κοινά». Έτσι ο Έκτορας καινοτομεί φέρει δύο έννοιες, τον Έρωτα και την Φιλία και ας δούμε τώρα τον πολύμητη Οδυσσέα τι φέρει.

     Ο Οδυσσέας είναι το μυαλό των Ελλήνων. Είναι το μυαλό που ο Όμηρος  θέλει να προβάλλει  σαν πρότυπο στους Έλληνες. Ο Οδυσσέας είναι ο μηχανευτής.  Αυτός που μηχανεύεται, αυτός που  «πολλών δ’ανθρώπων ίδεν  άστεα και νόον έγνω». Είδε τις πόλεις πολλών ανθρώπων και μπήκε στο μυαλό τους και έμαθε τον χαρακτήρα τους, τη νοοτροπία τους την τεχνολογία τους. Αυτός είναι ο ταξιδευτής ο Οδυσσέας. Είναι πρότυπο ο Οδυσσέας για τον Έλληνα. Έτσι βρίσκουμε  τον Οδυσσέα να ταξιδεύει δέκα χρόνια, να αποκτάει εμπειρίες στον απείρωνα πόντον, στον άπειρο πόντο, στην άπειρη θάλασσα  και μας φέρνει την λέξη «άπειρον». Η λέξη «άπειρον» υπάρχει από τον Όμηρο και αργότερα η ίδια λέξη δόμησε τα μαθηματικά των Ελλήνων, δόμησε τη γεωμετρία των Ελλήνων. Η λέξη αυτή, όταν ο άνθρωπος κατάφερε αφαιρετικά να φτάσει σε απειρικούς κόσμους, βοήθησε στη γεωμετρία, στα μαθηματικά, στις διαφορικές εξισώσεις. Ο Ευκλείδης στηρίχθηκε σε αυτό το άπειρο και ο Πυθαγόρας το εφήρμοσε στα μαθηματικά του και από τότε μόνο  μπορούμε να μιλάμε για άπειρα ισοσκελή τρίγωνα, τα οποία τι έχουνε όλα; Όλα όμως; Παρά τη βάση γωνίες ίσες. Κάτι που αδυνατούσε να συλλάβει  ο Αιγύπτιος, και ο Βαβυλώνιος   γιατί κάθε φορά εξέταζε τα εκάστοτε τρίγωνα δεν είχε συλλάβει και εννοήσει την έννοια του απείρου για να μην πούμε την ιδέα του απείρου. Γιατί η ιδέα είναι αναβαθμός της έννοιας.

   Όταν αργότερα ο Οδυσσέας, πάει στο παλάτι του Αλκίνοου, και του διηγείται τα ταξίδια του, δείχνει ένα χάρτη στους Έλληνες και τους λέει «κοιτάξτε εγώ ταξίδεψα στον απείρωνα πόντον και έμαθα πολλά μέρη». Όμως ,όλα τα μέρη που έμαθε ο Οδυσσέας είναι συμβολικά: Λαιστρυγόνες και  Κύκλωπες, οι Σφίγγες, οι Σειρήνες και όλα αυτά τα πράγματα,  που συναντούσε στους δρόμους,  η Καλυψώ, η Κίρκη και λοιπά. Όλα αυτά τα ανθρωπόμορφα στοιχεία ήτανε φανταστικά,  δημιουργήματα του νου και ο Καβάφης πολύ ωραία το είπε ότι  τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες τον άγριο Ποσειδώνα  δεν θα συναντήσεις αν δεν τους κουβαλήσεις στην ψυχή σου, αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου. Να εύχεσαι νάνε μακρύς ο δρόμος γιατί ήδη θα κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν. Οι Ιθάκες βέβαια για τον Οδυσσέα ήταν ευνοϊκές γιατί είχε νου. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι και  όλα τα ονόματα μέσα στον Όμηρο  έχουνε σημασία. Αλκίνοος  ο άλκιμος είναι ο ρωμαλέος, ο δυνατός, ο ισχυρός. Ο ρωμαλέος νους. Σε αντίθεση με το Αντίνοος,  προσέξτε μιλάμε πάντα για νοοδομή.  Αντίνοος ο ηγέτης των μνηστήρων που είναι αντί του νου, έτσι Αντίνοος, «αντί του νου». Τα ονόματα έχουν μεγάλη σημασία,  όπως και το Πηνελόπη και λοιπά.

    Στη συνέχεια ο Οδυσσέας βρίσκεται στην Ιθάκη. Αλλά προηγουμένως να θυμηθούμε τι έκανε πριν φύγει για την Τροία.  Άφησε στην Πηνελόπη έναν τόξο, ένα ιερό τόξο. «Ιερό» τρόπος του λέγειν. Του το είχε δώσει ο Ίφιτος και είχε μια ιδιαιτερότητα, ήθελε  τέχνη και δύναμη, ήθελε δυο στοιχεία για να τανύσει κάποιος τη χορδή και να την περάσει στο τόξο. Με μόνη τη δύναμη δεν έμπαινε γι’ αυτό και δεν μπόρεσε κανείς από τους μνηστήρες να τανύσει το τόξο, να το καρφώσει στην άκρη του. Γιατί ήθελε και τεχνική. Και είχε πει στην Πηνελόπη ότι όποιος καταφέρει να τανύσει το τόξο, αυτός είναι άξιος να γίνει ο άντρας σου. Αλλά της ζήτησε να περιμένει είκοσι χρόνια, μέχρι  ο Τηλέμαχος  βγάλει γένια  και τότε ας διαλέξει  άλλο σύζυγο, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι δεν υπήρχε ελπίδα επιστροφής για εκείνον. Αλλά πρόσεξε, της είπε, σου αφήνω το ιερό αυτό σκήπτρο.  Αυτός που θα το τανύσει (ήξερε ο Οδυσσέας ότι για το σώζειν του Βασιλείου του αυτός που θα διαδεχθεί τον Οδυσσέα στο κρεβάτι του και κατά συνέπεια στην ηγεσία του βασιλείου της Ιθάκης, έπρεπε να έχει και νου, έπρεπε να έχει και εξυπνάδα). Και μόνο αν μπορούσε να τανύσει το τόξο θα είχε την απαιτούμενη φρόνηση. Βλέπουμε λοιπόν, ότι ο Οδυσσέας δεν είναι τυχαία φυσιογνωμία στο όλο έργο, είναι  το πρότυπο το οποίο πραγματικά θέλει να δώσει ο Όμηρος, που  όμως προέρχεται από το Εθικό κράτος. Άρα η επανάσταση γίνεται από μέσα.  Όπως είπε  ο Μαρξ  τα παιδιά των αστών θα φέρουν την επανάσταση. Έτσι τώρα βλέπουμε ότι ο πολύμητης Οδυσσέας   με τον Δούρειο Ίππο του, από μέσα  έριξε το «ιερόν πτολίεθρον». Από την ιστορία με το τόξο  και από  όλη τη διαδρομή του στην πλοκή του έπους, διαγράφεται καθαρά πως αυτός που μπορούσε να διαβάζει τον νου των ανθρώπων, που ήταν  πανέξυπνος και πολυμήχανος, ήταν ο Οδυσσέας. Εκείνος έφερε την ανατροπή από το Έθος στο Ήθος και  μαζί με τον Αχιλλέα  δημιούργησαν τον στοχαστή άνθρωπο. Ο Όμηρος λοιπόν, δημιουργεί τον στοχαστή άνθρωπο. Σε ελεύθερη μετάφραση  σαν να λέει στα άστη «λιγότερες παλαίστρες και ας κάνουμε και κάνα δυο σχολεία». Μέχρι τότε υπήρχαν μόνο παλαίστρες.  Αυτός ο ίδιος είναι ο στοχαστής άνθρωπος, ο Όμηρος ο πατήρ πάντων, όπως τον αποκαλεί ο Πλάτωνας, ενώ τον Παρμενίδη τον αποκαλεί απλώς πατέρα,  τον Όμηρο τον αποκαλεί «πατέρα των πάντων». Και πράγματι ολόκληρη η ανθρωπότητα με τον Όμηρο γαλουχήθηκε και  μεγάλωσε, με τον Όμηρο ανδρώθηκε, με τον Όμηρο φτιάχτηκε ο Έλλην άνθρωπος, με τον Όμηρο φτιάχτηκε ο νοήμων άνθρωπος και από  κει και πέρα προσπαθεί να εξελίξει τη διανόηση του.

   Ερχόμαστε τώρα να δούμε ένα άλλο πρότυπο, από τα δυο που μας απέμειναν. Το πρότυπο του Κούρου του Παρμενίδη. Μιλάμε για Παρμενίδη 5ος πχ αιώνας, μετά τον Πυθαγόρα στη σχολή της Ελέας, αποικίας των Λακεδαιμονίων. Οι Λακεδαιμόνιοι, όπου έκαναν αποικία, ανέβασαν το πνεύμα σε υψηλά επίπεδα. Ό,τι δε γινόταν στη Σπάρτη που το πνεύμα ήτανε καταδικασμένο, και μόνο η ρώμη ήταν αυτή που είχε την αξία, έγινε στις αποικίες, όταν ο Λακεδαιμόνιος ελευθερώθηκε από τα ασφυχτικά δεσμά ενός στρατοκρατούμενου κράτους και κατάφερε να  αναδείξει το πνεύμα του. Ο Παρμενίδης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ελαία, αποικία των Σπαρτιατών. Οι Σπαρτιάτες μαζί με τους Ίωνες, τους Αθηναίους και  τους Αιολείς, δηλαδή τους Ευβοιώτες,  και με τους Μακεδόνες αν θέλετε, γιατί  και αυτοί ανέδειξαν έναν Αριστοτέλη, έναν Δημόκριτο όλοι αυτοί μαζί, δόμησαν, όλοι μαζί  έφτιαξαν, ανέλιξαν τον Έλληνα άνθρωπο. Δεν εξαιρείται κανένας. Και οι Δωριείς και οι Αχαιοί και οι πάντες. Ο Παρμενίδης λοιπόν, με τον μαθητή του τον Ζήνωνα γράφουν ένα ποίημα. Όλοι οι  προσωκρατικοί έγραψαν από ένα ποίημα και το ονόμασαν «Περί φύσεως». Ο Παρμενίδης «Περί φυσίως». Έτσι στο ποίημα αυτό ο καθένας, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, Πυθαγόρας, προσπαθεί να διερευνήσει τη φύση. Ο Πυθαγόρας διερευνάει τη φύση και τα μαθηματικά. Ο Παρμενίδης διερευνά τη στάση και την κίνηση και ο Ζήνωνας διερευνά τη φύση με τα περίφημα «Παράδοξα» του, για να φτάσουμε στον Δημόκριτο στην «Ατομική θεωρία», και στον Σωκράτη, στον Μέγα Σωκράτη και στον Πλάτωνα που θα τον αφήσουμε τελευταίο. Ο Παρμενίδης λοιπόν, γράφει ένα ποίημα από το οποίο έχει σωθεί μόνο το πρώτο μέρος  και λίγο από το δεύτερο. Το ονομάζει «Περί φύσεως» και εκεί μας παρουσιάζει, για πρώτη φορά στην ιστορία του στοχασμού αν θέλετε γιατί δεν έχουμε μπει ακόμα στην φιλοσοφία, τον διανοητή άνθρωπο.  Τη διανόηση. Ο Όμηρος  έφτιαξε τον στοχασμό αλλά υψηλότερος βαθμός του ομηρικού στοχασμού του είναι ο διανοητής του Παρμενίδη, ο Κούρος του, για τον οποίο οι περισσότεροι μελετητές από τους Τέιλορ, Βιλανόβα  και λοιπούς, λένε ότι ο ίδιος ο Παρμενίδης κρύβεται μέσα στον Κούρο του. Ναι, αυτό είναι αλήθεια. Όπως ο Όμηρος κρύβεται μέσα στον Οδυσσέα του και όπως ο Πλάτωνας κρύβεται μέσα στον Σωκράτη. Ο κάθε μεγάλος δημιουργός του νοός, όταν φτιάχνει τον πρωταγωνιστή του, όταν φτιάχνει το είδωλό του, θέλει κι ο ίδιος να είναι μέσα,  ανεξάρτητα εάν το πετυχαίνει  η όχι. Εάν  δηλαδή καταφέρνει να βρεθεί στο επίπεδο που θέλει ο ίδιος να φτάσει, δηλαδή  σε ιδεατό επίπεδο. Αλλά ο ήρωας του το καταφέρνει. Έτσι λοιπόν ο Παρμενίδης με τον Κούρο του μας δείχνει έναν νέο ( Κούρο), ο οποίος οδηγείται από τις Ηλιάδες κόρες, τις κόρες του Ήλιου. Οι κόρες του Ήλιου φέρουν το φως. Οι σύντροφοι του Οδυσσέα έφαγαν τα βόδια του Ήλιου, δηλαδή τις ακτίνες του, γι’αυτό και τους έφαγε το σκοτάδι και πέθαναν όλοι. Όλα είναι συμβολικά στην Οδύσσεια και την Ιλιάδα. Η οδός χαράσσεται από τις Ηλιάδες Κόρες και από το όλο σύστημα δεν την χαράσσει ο Κούρος. Όταν φτάνει στη Θεά φτάνει όμως με τις δικές του δυνάμεις. Η Θεά είναι η πρωτοκλασάτη αυτή έχει τον πρώτο λόγο. Το ήθος του φτάνει πριν έρθει στη Θεά και όταν αποκτά και την μάθηση από αυτή είναι πια Φιλόσοφος είναι Παρμενίδης.

 Εδώ οι Ηλιάδες κόρες, οι κόρες του Ήλιου οδηγούν τον Κούρο επάνω στο άρμα του σε μία οδόν. Εάν δεν έχεις οδόν δεν μπορείς να προχωρήσεις. Και οδηγείται στα  δώματα της θεάς Δίκης. Λέει η Δίκη στον Κούρο δεν είσαι τυχαίος σε επέλεξαν και σε έστειλαν η Θέμις και η Δίκη (αυτή είναι η μικρή Δίκη) που είναι καλές μοίρες (η μικρή Δίκη είναι η μοίρα Ώρα αυτή δηλαδή που μοιράζει τον χρόνο και κρίνει πότε κάποιος είναι ώριμος στην ώρα του, αυτές είναι οι Ηλιάδες Κόρες, Η Δίκη χρησιμοποιεί το ρήμα «νέεσθαι την οδόν», είναι σαν το νερό στο αυλάκι είναι ώριμος και ικανός ο Κούρος αλλά δεν έχει μάθηση,  η Θεά τώρα είναι που του μιλά για μάθηση αυτός διαθέτει την όρεξη για να μάθει είναι θνητός όχι βροτός όπως οι άλλοι, και διαθέτει ακόμα το καλό ήθος, για να πάρει τη μάθηση που θα του δώσει η Θεά.

 Και εκεί η Δίκη παίρνει τον Κούρο και του λέει  «Κούρε, για να έρθεις μέχρις εδώ διαθέτεις,  ανδρεία.» Η Ανδρεία είναι η δεύτερη όπως είπαμε πλατωνική αρετή μετά την Σοφία. Και συνέχισε λέγοντας «πρόσεξε, εγώ θα σου μάθω τους δύο δρόμους, της αλήθειας και του ψεύδους η της μη αλήθειας. Και θα σου μάθω πως να τους διακρίνεις.» Ο Παρμενίδης είναι ο πρώτος που δίδει μέθοδον.  Όταν λέμε στην φιλοσοφία «μέθοδο» εννοούμε ό,τι στην μαγειρική λέμε «συνταγή» και ό,τι στον βίο μας λέμε «τρόπον». Η «μέθοδος» λοιπόν, έχει την έννοια ότι «σου δίνω μέθοδο για να βρίσκεις την αλήθεια». Του λέει ακόμη ότι «οι άνθρωποι δεν είναι όλοι σαν εσένα θνητοί, οι περισσότεροι είναι βροτοί.» Δηλαδή οι περισσότεροι δεν έχουν φτάσει το επίπεδο του θνητού. Ο θνητός για τον Παρμενίδη είναι «συνάορος» αθανάτου. Συνορεύει με τους αθάνατους. Ενώ ο βροτός συνορεύει με τους θνητούς. «Και πρόσεξε, του λέει, να μην είσαι δίκρανος. Να μην κοιτάς μια από ‘δω και  μια από ‘κει  και να μην έχεις για το ίδιο πράγμα διαφορετική γνώμη όπως έχουν οι περισσότεροι άνθρωποι». Σύγχρονο παράδειγμα, ένας Υπουργός κάνει πολύ καλά την δουλειά του  και λέει τα καλύτερα λόγια για τον Πρωθυπουργό, μέχρι που εκείνος  τον απομακρύνει από την κυβέρνηση για κάποιο λόγο και πλέον η γνώμη του για τον Πρωθυπουργό αλλάζει άρδην. Δηλαδή είναι φανερό  ότι για το ίδιο πράγμα, τον Πρωθυπουργό, έχει δυο γνώμες.  Θα μπορούσε ο καθένας να αναφέρει σχετικά παραδείγματα από την καθημερινότητά του. Αυτός είναι ο «δίκρανος» του Παρμενίδη. Η Δίκη λοιπόν συμβουλεύει τον Κούρο να αποφεύγει  τους ανθρώπους που αλλάζουν συνέχεια γνώμη. Ο Παρμενίδης ως γνωστόν, ήταν οπαδός της σταθερότητος, ο οπαδός της ακινησίας,  σε αντίθεση με τον Ηράκλειτο που ήταν οπαδός της κινήσεως,  του «τα πάντα ρει»   Και ο Ζήνων με «Τα παράδοξα» του ακολούθησε ακριβώς το ίδιο παράδειγμα.  Η μετεξέλιξη της μαθήσεως είναι η μέθεξη. Η Δίκη λέει στον Κούρο αυτά πρέπει να μάθεις και του δίνει μέθοδο.

 Έτσι λοιπόν ο Κούρος μαθαίνει πώς θα ανευρίσκει την αλήθεια, ο Παρμενίδης του  δείχνει τη  μέθοδο. Του λέει τι πρέπει να προσέχει, τα σήματα, τα περίφημα παρμενιδικά σήματα. Του αναλύει πως πρέπει να χαράσσει την διαδρομή του.  Του δείχνει αυτούς τους δυο δρόμους του Ηρακλή, τον δρόμο της Αρετής και τον δρόμο της Κακίας, τον δρόμο της Αλήθειας και της Μη Αλήθειας. Ο Κούρος του Παρμενίδη έχοντας  πια μέθοδο, δίνει προτεραιότητα στη νόηση, δίνει προτεραιότητα στη νοοδομή του ανθρώπου, όπως είπαμε στην αρχή, έναντι της βιοδομής και δημιουργεί τον διανοητή άνθρωπο.  Γι’αυτό το ποίημα των 155 περίπου στοίχων, έχουν γραφτεί βιβλιοθήκες, έχει χυθεί άπειρο μελάνι προσπαθώντας να καταλάβουν τι εννοεί  ο Παρμενίδης σε κάθε του πρόταση. «Ταυτόν γαρ εστίν νοείν τε και είναι» θα μας πει. «Να νοείς»  λέει στον Κούρο του, ότι το «είναι» και το «εστί» ταυτίζονται. Να νοείς ως ταυτόν ύπαρξη και ουσία.  Το «είναι» σε μας είναι το είναι και το «εστί» είναι πάλι είναι δε  διαφέρει. Σε μας και τα δυο «είναι» είναι ταυτόσημα. «Ο Φαίδων για παράδειγμα είναι τοπικός σύμβουλος της Βάρης»,  και «το είναι όμως του Φαίδωνα» είναι άλλο πράγμα είναι η υπόσταση του. Το ένα είναι  ζευτικό, το άλλο προσδιορίζει.  Έτσι ο Παρμενίδης με το ποίημά του άνοιξε ένα μεγάλο ορίζοντα στην φιλοσοφία,  χωρίς ο ίδιος να προσδιορίζεται σαν  φιλόσοφος,  θεωρείται όμως σαν τέτοιος από τους μέγιστους φιλοσόφους. Αλλά για να δώσεις φιλοσοφία πρέπει να δώσεις αποδεικτική διαδικασία. Εκείνος  έδωσε μεν αποδεικτική διαδικασία αλλά με ένα ποίημα δεν γίνεσαι φιλόσοφος. Με ένα μόνο ποίημα και μάλιστα όχι ολοκληρωμένο δεν κατατάσσεσαι στους  φιλόσοφους. Παρ' όλα αυτά όλοι μη εξαιρουμένου του Πλάτωνα τον θεωρούν  μέγιστο φιλόσοφο. Οι οδοί είναι μονωμένοι μεταξύ τους δεν επικοινωνεί το ον με το μη ον. Οι σοφιστές παίρνουν κομμάτια από την οδό της αλήθειας και τα φυτεύουν στην άλλη οδό και έτσι δείχνει αληθής χωρίς να είναι. 

  Ο Σωκράτης, είναι το τελευταίο πρότυπο που θα δούμε σήμερα. Ο Σωκράτης είναι «τα πάντα όλα» που λένε και οι ποδοσφαιριστές. Είναι ο διανοητής, ο στοχαστής, αλλά και ο φιλόσοφος.  Ο Σωκράτης είναι ο αναβαθμός του στοχαστή και του διανοητή, είναι πια ο απόλυτος φιλόσοφος. Ο Ηρακλής ήτανε μυθικό πρόσωπο. Ο Θησέας ήτανε ιστορικό - μυθικό πρόσωπο. Ο Οδυσσέας και ο Αχιλλέας και αυτοί ιστορικό – μυθικά πρόσωπα. Ο Κούρος ήταν καθαρά νοητικό κατασκεύασμα του Παρμενίδη. Εδώ μιλάμε τώρα για τον ιστορικό Σωκράτη. Και ο Όμηρος ιστορικό γεγονός επέλεξε για να φτιάξει τα έπη του. Δεν έγραψε παραμυθίαν.  Σε ιστορικό γεγονός στηρίχθηκε. Ο Πλάτωνας στηρίζεται πια σε καθαυτό ιστορικό πρόσωπο, τον Σωκράτη, τον οποίο αναδεικνύει στον μέγιστο  φιλόσοφο, όντας φιλόσοφος και ο ίδιος. Ο Σωκράτης διέθετε τις τρεις βασικές  αρετές του Πλάτωνα με  υπερκαλύπτουσα τη Δικαιοσύνη, ενώ πιο κάτω βρίσκονται η Σοφία όπως είπαμε, η Ανδρεία και η Σωφροσύνη. Και οι τρεις είναι άχρηστες αν δεν υπάρχει Δικαιοσύνη. Δε μπορείς να είσαι ανδρείος χωρίς να είσαι δίκαιος. Δε μπορείς να είσαι ανδρείος και να βιάζεις παιδιά. Εντάξει στη μάχη να είσαι καλός, αλλά στο «είναι» σου μετά να είσαι βιαστής. Έτσι λοιπόν η Δικαιοσύνη, υπερκαλύπτουσα, σαν  ομπρέλα  τις  τρείς άλλες  αρετές του Πλάτωνα τη Σοφία, την Ανδρεία και τη Σωφροσύνη χαρακτηρίζουν και συνθέτουν την προσωπικότητα του  Σωκράτη. Ο οποίος τρεις φορές πολέμησε, τρεις φορές μόνο βγήκε από την Αθήνα και τις τρεις με εντολή της πολιτείας για να πολεμήσει, ποτέ άλλοτε, γιατί έλεγε πάντα ότι «η φύση δεν έχει τίποτα να μου προσφέρει, οι άνθρωποι είναι αυτοί που έχουν κάτι να μου προσφέρουν.» Ας  σταθούμε στην Ανδρεία του. Τις τρεις φορές που βγήκε στη μάχη ήταν ο ανδρειότερος των πολεμιστών, των στρατιωτών πολεμιστών, γιατί ο Σωκράτης ήταν πάντα στρατιώτης δεν είχε τα χρήματα να συντηρεί άλογο.  Η ανδρεία του περιγράφεται στους διαλόγους του Πλάτωνα και μάλιστα σε μια από αυτές φέρεται να έσωσε τον Αλκιβιάδη κουβαλώντας τον στην πλάτη με την ασπίδα του παρακαλώ, σώζοντας όχι μόνο τη ζωή του αλλά και την τιμή του αποδεικνύοντας ότι  ο Αλκιβιάδης δεν  είναι ρίψασπις. Στην άλλη έσωσε τον στρατηγό  Νικία. Έτσι  ο Σωκράτης διαθέτει την Ανδρεία, διαθέτει τη Σοφία και λέει ότι διαθέτει και τη Σωφροσύνη. Ας δούμε τώρα ποιος  καθοδηγούσε τους τρεις βασικούς ήρωες. Είχανε κάποιο «δαιμόνιο» που λέει ο Σωκράτης; Και οι τρεις είχανε. Ο Οδυσσέας είχε την Αθηνά, που είναι ο νους, αυτή τον καθοδηγούσε. Και όταν βγήκε στην αμμουδιά της Ιθάκης, όταν τον άφησαν κοιμισμένο με πολλά δώρα, τα οποία και τα έκρυψαν σε μια σπηλιά στην αμμουδιά της Ιθάκης, ρώτησε την Αθηνά δηλαδή το νου του «Αθηνά, τώρα τι κάνουμε;» Και εκείνη του είπε «δεν θα μπεις σαν βασιλιάς στην Ιθάκη.» Έτσι μπήκε και ο Αγαμέμνονας και την πάτησε. Και καταστράφηκε το γένος των Ατρειδών. Δεν θα μπεις σαν βασιλιάς, θα μπεις σαν ζητιάνος και θα ξανακατακτήσεις την Ιθάκη. Όπως θα ξανακατακτήσεις και την γυναίκα σου. Εάν δεν τα ξανακατακτήσεις δεν είναι δικά σου. Θα την πατήσεις σαν τον Αγαμέμνονα.» Έτσι λοιπόν το «δαιμόνιο», ο καθοδηγητής του Ομήρου ήταν η Αθηνά. Εδώ πάντα να έχετε στο μυαλό σας ότι καθοδηγητής- καθοδηγούμενος, ή  δάσκαλος – μαθητής, είναι μια σχέση που στην Ελληνική δομή υπήρχε πάντα γιατί ο βίος ο δικός μας δεν είναι μεγάλος. Είναι απαραίτητο να αντλήσουμε γνώση από τους προηγούμενους, πρέπει να πατήσουμε στις πλάτες άλλων,  που έχουν μάθει πολύ περισσότερα από μας. Να μάθουμε τα δικά τους. Μια σκέψη απασχολεί τον δάσκαλο ένα μήνα και το λέει στον μαθητή σε πέντε λεπτά που σημαίνει ότι ο μαθητής κέρδισε ένα μήνα.  Έτσι λοιπόν αν δεν πατήσουμε στις πλάτες των άλλων όπως ο Πλάτωνας πάτησε στις πλάτες του Παρμενίδη, του Ηράκλειτου, του Αναξίμανδρου, του Αναξαγόρα, του Αναξιμένη και λοιπών αλλά και του Ομήρου πάνω από όλα, δε θα ήταν ο Πλάτωνας.  Ο Σωκράτης λοιπόν, για να ξαναγυρίσουμε στον Σωκράτη διαθέτει τις τρεις αυτές αρετές και τη Σωφροσύνη, και καθοδηγείται  από το «δαιμόνιο».  Στον  Όμηρο, ο Οδυσσέας του από την Αθηνά,  και ο Κούρος από την θεά Δίκη.  Ο καθένας είχε ένα δάσκαλο καθοδηγητή να τον καθοδηγεί. Ο  Σωκράτης έλεγε ότι το «δαιμόνιο με προλαβαίνει να μην κάνω λάθη. Δε μου λέει ποιο είναι το σωστό, αλλά όταν πάω να κάνω κάτι με ειδοποιεί ότι είναι λάθος». Και στην απολογία του, στην περίφημη απολογία του λέει  ότι «ερχόμενος στο δικαστήριο το «δαιμόνιο» δε με προειδοποίησε ότι οδηγούμαι  σε  κάτι κακό. Άρα αυτό που συμβαίνει εδώ είναι καλό. Άρχοντες Αθηναίοι, τους είπε! Άντρες δικαστές. Μπορεί να με σκοτώσετε, αλλά κακό δεν μπορείτε να μου κάνετε». Που σημαίνει ότι ήξερε πολύ καλά ο Σωκράτης ότι και να πεθάνει, κακό δεν θα πάθει. Και ευτυχώς που πέθανε  γιατί από το σπόρο του φύτρωσε μια τεράστια βελανιδιά που λέγεται Πλάτων και  δίπλα της μια εξίσου μεγάλη που λέγεται Αριστοτέλης. Ίσως αυτοί να μην υπήρχαν αν δεν υπήρχε η μεγάλη αδικία που έγινε στον Σωκράτη. Ίσως ο Πλάτωνας να έγραφε θεατρικά έργα. Είχε γράψει ήδη τέσσερα και τα έσκισε μετά το θάνατο του Σωκράτη. Και ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία για να κατηγορήσει τους Αθηναίους ότι «σκοτώσατε τον σοφότερο των ανθρώπων». Ο Σωκράτης ξεκινάει από το «ουκ είδα». «Εν οίδα ότι ουδέν οίδα.» Τι σημαίνει  αυτό; Δε σημαίνει ότι δεν ξέρω τίποτα, γιατί αν το δείτε επιφανειακά είναι μια μεγίστη σοφιστεία. «Εν οίδα ότι ουδέν οίδα». Τι θα πει αυτό δεν ξέρεις τον Πλάτωνα, δεν ξέρεις την Ξανθίππη, δεν ξέρεις τα παιδιά σου; Τι θα πει ότι δεν ξέρεις τίποτα; «Εν οίδα ότι ουδέν οίδα» σημαίνει ότι όταν αρχίζω μια διαλεκτική συζήτηση την αρχίζω πάντα από το μηδέν από το ουκ οίδα. Η βάση  της φιλοσοφίας είναι η διαλεκτική,  και ο διάλογος είναι ο γιος της διαλεκτικής. Αν δυο άνθρωποι καθίσουν να συζητήσουν, όπως στους διαλόγους του Πλάτωνα οι μετέχοντες είναι στο ίδιο επίπεδο, ξεκινούν από το ίδιο επίπεδο είναι ίσοι. Ο αγώνας γίνεται μεταξύ ίσων. Όπως δε γίνεται να τρέξουν  στα εκατό μέτρα  ένας  νέος και ένας  γέρος με την αναπόφευκτη βεβαιότητα ότι  ο νέος θα κερδίσει, έτσι και στην διαλεκτική, ο αγώνας πρέπει να γίνεται μεταξύ ίσων που σημαίνει  ότι και οι δυο πρέπει να βρίσκονται  στο «ουκ οίδα» στο δε γνωρίζω, για να μπορέσουν σιγά-σιγά ψάχνοντας, σκαλοπάτι- σκαλοπάτι, συμφωνώντας κάθε φορά και ψάχνοντας πολύ βαθιά τα αίτια και όχι τις αφορμές μόνο, να φτάσουν σε ένα συμπέρασμα και να είναι σε θέση  να δώσουν έναν ορισμό για το  «τι εστί δικαιοσύνη».  Αλήθεια, τι εστί δικαιοσύνη; Ο Πλάτωνας σε ολόκληρη την Πολιτεία την περί δικαίου βάζει τον Σωκράτη να λέει  ότι η δικαιοσύνη είναι «έκαστος τα εαυτού πράττειν». Ξαναγυρνάω στο «ουκ είδα» για  να δούμε  εάν όντως πρέπει  όταν κάνουμε διάλογο να είμαστε     σε υψηλότερο επίπεδο από τον συνομιλητή μας  γιατί υπάρχει περίπτωση εκείνος να μας αντιμετωπίζει  σαν δάσκαλο,  και να εφησυχάζει. Στη διαλεκτική δεν χρειάζεται εξωτερικός υπερβάτης, κανείς θεός δε λαμβάνει μέρος στη συζήτηση, αυτή είναι των ανθρώπων, κανείς δεν επικαλείται θεό ή θεούς, για την αποδεικτική του. Ο καθένας πρέπει  να φτάσει στο ίδιο επίπεδο με τον άλλον και από εκεί να ξεκινήσει η διαλεκτική  συζήτηση, που με καθαρή  αποδεικτική  διαδικασία να βγει  αποτέλεσμα. Αν δεν υπάρχει συνομιλητής, θα μπορούσε  κάποιος να συνομιλήσει με τον εαυτό του, διατρέχοντας τον κίνδυνο σε περίπτωση σύγκρουσης επιχειρημάτων η  διαμάχη με τον εαυτό του  να οδηγήσει σε εμφύλιο  πόλεμο που είναι ιδιαίτερα  σπαραχτικός. Όταν μιλάμε με τον εαυτό μας πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. «Έκαστος λοιπόν τα εαυτού πράττειν». «Ο καθένας να κοιτάει την δουλειά του» μας λέει ο Σωκράτης. Τι σημαίνει αυτό; Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα της φύσης στην οποία ο ρόλος των έμβιων όντων είναι σαφής και διακριτός ώστε να τηρούνται οι ισορροπίες. Η φύση «κοιτάει» την δουλειά της. Αντίστοιχα τα όργανα ενός ζώου εξασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία του οργανισμού περιοριζόμενα σχολαστικά στον ρόλο για τον οποίο προορίζονται. Παράδειγμα καταστροφικής κατάχρησης του ρόλου άλλων υπήρξε η εμπλοκή της στρατιωτικής οργάνωσης της χώρας στην πολιτική κατά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.  Εάν λοιπόν ορίσουμε ως δικαιοσύνη το «έκαστος τα εαυτού πράττει» ο Σωκράτης έκανε την δουλειά του μέσα στην πολιτεία. Ήταν το πρότυπο του στοχαστή που περιβαλλόταν από  τους μαθητές του και συνομιλούσε με όλο τον κόσμο προκειμένου να μελετήσουν κάποιο θέμα. Π.χ. «Η αρετή διδάσκεται;» Μεγάλο θέμα στην αρχαιότητα  εάν η αρετή διδάσκεται. Μάλιστα ένας ολόκληρος διάλογος, ο Πρωταγόρας, είναι αφιερωμένος στο «εάν η αρετή διδάσκεται». Ο Πρωταγόρας και οι σοφιστές, υπήρξαν οι μεγαλύτεροι εχθροί του Πλάτωνα και της πολιτείας. Αν υπήρξε ο Πλάτωνας, υπήρξε για να χτυπήσει τους σοφιστές.  Αν συνέταξε  36 διαλόγους,  το έκανε  για να χτυπήσει τους σοφιστές στους οποίους αναφερόταν  ο Παρμενίδης όταν είπε στον Κούρο να προσέχει αυτούς τους σοφιστές είχε στο μυαλό του. Ο διανοητής μπορεί να εκτραπεί σε σοφιστή η τύραννο; Πολύ εύκολα. Χαρακτηριστική περίπτωση ο  Γεωργαλάς, πολιτικός αναλυτής και προπαγανδιστής της χούντας, ο οποίος υπήρξε διανοητής του κομμουνιστικού συστήματος και ήταν άριστος γνώστης των κειμένων του Μαρξ. Φανταστείτε πως μεταλλάχτηκε σε διανοητή της Χούντας. Για να  κρατήσει αντιστάσεις ο διανοητής και να αποφύγει την παρεκτροπή  πρέπει να έχει τις τρεις αρετές (Σοφία, Ανδρεία, Σωφροσύνη)  και πάνω από όλα να έχει το γνώθι σ' αυτόν.  Η δικαιοσύνη λοιπόν την οποία ο Σωκράτης δίδασκε σε όλο τον κόσμο έχει σαν πρότυπο την έννοια ότι μια πολιτεία για να σταθεί, για να δομηθεί και τέλος πάντων  για να είναι βιώσιμη, και  να διατηρήσει  το σώζειν της, όπως είπαμε, πρέπει να διαθέτει δικαιοσύνη. Εάν δεν υπάρχει δικαιοσύνη, η πολιτεία διαλύεται. Πως επικρατεί η  δικαιοσύνη; Με τους νόμους. Ποιους νόμους; Τους ανθρώπινους νόμους. Τους νόμους που οι περισσότεροι έχουν αποφασίσει, έχουν δομήσει και έχουν ψηφίσει όπως πολύ σωστά μας λέει ο Ρήγας Φεραίος, ο Μακρυγιάννης και τόσοι άλλοι διανοητές. Το βιολογικό Πρότυπο τελειώνει με τον φιλόσοφο Σωκράτη. Μετά τον Σωκράτη προχωρά μόνο μέσω τεχνολογίας.  Ο Σωκράτης έδωσε το ήθος που πρέπει να έχει η δομή του σκεπτόμενου ανθρώπου. Τα βασικά ερωτήματα για τον άνθρωπο έχουν τεθεί από τους Έλληνες, σήμερα ζητάμε επιλύσεις των ερωτημάτων αυτών. Δε νομίζω ότι χρειάζεται ένας καινούργιος φιλόσοφος, ένας νέος Πλάτωνας, ή ένας νέος Παρμενίδης, να γράψει για το πρότυπο, αυτό τέλειωσε με τον Σωκράτη, το πρότυπο ήδη έχει βγει και αυτό είναι ο Σωκράτης. Η μάθηση θέλει πάντα να δικαιολογείς αυτό που μαθαίνεις στους μαθητές για ποιο λόγο κάθε φορά γίνεται κάτι για ποιο λόγο π.χ. δε πετάμε χαρτιά στο δρόμο. Τα ανώτερα ζώα μαθαίνουν και αυτά. Ο άνθρωπος σήμερα ψάχνει να βρει τρόπους να απαλλάξει τα προβλήματα της βιοδομής του με τη βοήθεια της νοοδομής, τέτοιο παράδειγμα είναι το τηλεσκόπιο, ο υπολογιστής των Αντικυθήρων, και γενικά τα τεχνήματα του ανθρώπου. Η Ελλάδα δεν έφτασε εκεί που έφτασε και δεν έδωσε αυτά που έδωσε δια της μαγείας τα έδωσε με την εξέλιξη των προτύπων.

Η Αθηνά, η Δίκη, η Μούσα στον ποιητή είναι δυνάμεις που τις έχουμε όλοι μας, αλλά δεν τις κατέχουμε. Ο άνθρωπος πρέπει αυτές τις δαιμόνιες δυνάμεις  από την δαιμόνια Διοτίμα μέχρι τη Μούσα του ποιητή να τις ενσωματώσει μέσα του πάλι χωρίς να τις κατέχει αλλά να μπορούν πάντα να τον προειδοποιούν αν πάει να παραβεί τον εσωτερικό του νόμο, αυτό έκανε ο Σωκράτης με το εσωτερικό του Δαιμόνιο μια φορά μόνο τον προέτρεψε (Φαίδρο) και όλες τις άλλες τον απέτρεπε για να μην πάθει κάτι κακό. Η δαιμονολογία στον Πλάτωνα είναι έντονη.

Εξαίφνης διαδρομή από την επεξεργασία στον ξύπνιο μας και δίνει αποτέλεσμα στον ύπνο μας.

    Αυτά λοιπόν τα πέντε πρότυπα που αναφέρθηκαν  έχουν δομήσει την ελληνική σκέψη, την παγκόσμια σκέψη και καλό θα είναι να αναστοχαζόμαστε όλοι εάν εμείς οι ίδιοι αποτελούμε πρότυπο για τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, γιατί τα παιδιά και τα εγγόνια πρότυπα αντιγράφουν. Ο άνθρωπος είναι μιμητικό ον. Όταν βλέπει τους γονείς τους να κάνουν αδικίες αδικεί και το ίδιο. Το παρόν κείμενο  έγινε για να αναστοχαστούμε και να δούμε τι είδους πρότυπα πρέπει εμείς να δημιουργήσουμε για τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας σαν οικογένεια και τι είδους πρότυπα πρέπει να δημιουργήσει η πολιτεία για να εν-τυπώσει στους πολίτες της αξίες όπως η σωφροσύνη η ανδρεία και η δικαιοσύνη.