Νίκος Ταμπάκης: Περί Τυχαίου και Αιτιατού

Περί Τυχαίου και Αιτιατού

Εισηγητής: Κος Νίκος Ταμπάκης, Διπλ. Μηχ., Δρ. Φιλοσοφίας

Ημερομηνία: 7 Ιανουαρίου 2015, Αίθ. Αντώνη Τρίτση

Περίληψη

Η ασαφής πρόβλεψη του μέλλοντος μετουσιώθηκε στην έννοια "Τύχη". Ανθρωπολογικά αναπόφευκτη, όμως ποιό το οντολογικό της βάρος; Θα υποστηριχθεί, από τρεις αφετηρίες, ότι στην απλοϊκή τουλάχιστον εκδοχή της πρόκειται για έναν ακόμη αρχαίο και σύγχρονο μύθο.

1. Πολύ ενωρίς βέβαια, ο φιλοσοφικός νους αποδοκίμασε την "τύχη" και την απόθεσε στην άγνοια. Σήμερα διαχειριζόμαστε ακριβέστερα την έννοια της άγνοιας μέσω της έννοιας της πληροφορίας. Η τύχη αποδίδεται είτε στην έλλειψη πληροφορίας καθαυτής, είτε στην απουσία οργάνωσής της: απουσία σκέψης που προβλέπει το "τυχαίο", ή το εξηγεί αναδρομικά.

2. Εγείρεται, λοιπόν, το ερώτημα: υπάρχουν όρια της Γνώσης, οπότε το εκείθεν αυτών των ορίων θα μπορούσε να ονομαστεί "τύχη";

Τέτοια όρια ίσως υπάρχουν στην ίδια τη λειτουργία της Φύσης: αρχή απροσδιοριστίας, μέγιστη ταχύτητα μετάδοσης σήματος, κ.λ.π. Ακόμη, όρια τεχνολογικά: μέγεθος ηλεκτρονικών κυκλωμάτων κ.λ.π.

3. Ό,τι εμφανίζεται ως "τυχαίο" είναι προϊόν της πολυπλοκότητας του φυσικού κόσμου.

3.1. Το παραδοσιακό γραμμικό σχήμα αιτίου-αποτελέσματος υπολείπεται του πραγματικού, φανταστικά πολύπλοκιου δικτύου αλληλεπιδράσεων, όπου αίτιο και αποτέλεσμα εναλλάσσουν ρόλους.

3.2. Η έννοια του "τυχαίου" είναι σχετική ως προς την κλίμακα του φαινομένου-χωρική και χρονική.

3.3. Το "τυχαίο" συγχέεται συχνά με το νεοφανές. Όμως το δεύτερο είναι προϊόν της ολιστικής δομής του φυσικού κόσμου που επιτρέπει την ανάδυση νέων μορφών σε μια αλλαγή και δημιουργία επιπέδων πραγματικότητας.

Βιβλιογραφική ένδειξη

Ν. Ταμπάκη, Ο Χρόνος του Ανθρώπου, 2η έκδοση Γκοβόστης, σ. 99, 100.

Ν. Ταμπάκη, Από την Ποίηση στη Λογική, σ. 139, 158.