Η ελληνοτουρκική προσέγγιση τη δεκαετία του 1930

Αντώνης Κλάψης

Διδάκτορας Διπλωματικής Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Επισκέπτης Λέκτορας, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

                Τον Οκτώβριο του 1930 ο Ελευθέριος Βενιζέλος πραγματοποίησε το ιστορικό του ταξίδι στην Άγκυρα, όπου υπογράφηκαν οι ομώνυμες ελληνοτουρκικές Συμφωνίες, μεταξύ αυτών το Σύμφωνο Φιλίας και το Πρωτόκολλο για τον Αμοιβαίο Περιορισμό των Ναυτικών Εξοπλισμών. Εγκαινιάστηκε έτσι μία νέα περίοδος για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η οποία, σε αντίθεση με ότι συνέβαινε στο παρελθόν, είχε ως κεντρικό άξονα τη συνεργασία ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα. Από την τακτική αυτή, η οποία έμελλε να αποτελέσει έναν από τους θεμέλιους λίθους της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής μέχρι την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, δεν απομακρύνθηκαν οι διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις της εν λόγω περιόδου, ανεξάρτητα από την κομματική/ιδεολογική τους προέλευση, προσδίδοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα χαρακτήρα μονιμότητας στο όλο εγχείρημα.

Επιβεβαιώνοντας στην πράξη την εξαιρετική σημασία που απέδιδε συλλήβδην η ελληνική πολιτική ηγεσία στην προσέγγιση μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας, η κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη, η οποία τον Μάρτιο του 1933 διαδέχθηκε εκείνη του Ελευθέριου Βενιζέλου, φρόντισε να διευρύνει τα όρια της διμερούς συνεργασίας μέσω της υπογραφής στις 14 Σεπτεμβρίου 1933 του Συμφώνου της Εγκάρδιας Συνεννόησης. Αντίστοιχα, ο Ιωάννης Μεταξάς προχώρησε τον Απρίλιο του 1938 στη συνομολόγηση της Συμπληρωματικής Συνθήκης, η οποία επέκτεινε ακόμα περισσότερο το πλαίσιο της ελληνοτουρκικής σύμπραξης. Ωστόσο, η άρδην αλλαγή των γεωπολιτικών δεδομένων μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1930 συμπαρέσυρε την ελληνοτουρκική προσέγγιση, αφαιρώντας από αυτήν όλα εκείνα τα στοιχεία που είχαν αποτελέσει τη βάση της στο πρόσφατο παρελθόν. Όταν πλέον η Ελλάδα βρέθηκε στη δίνη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η διαπίστωση αυτή έλαβε ακόμα πιο δραματική μορφή, αφού η Άγκυρα αρνήθηκε να τηρήσει τις συμβατικές της υποχρεώσεις: επιλέγοντας την πολιτική της επιτήδειας ουδετερότητας, οι Τούρκοι ιθύνοντες όχι μόνο έδιναν ανάγλυφα το στίγμα της τουρκικής παρασπονδίας, αλλά επιπλέον αποδείκνυαν στην πράξη ότι η διμερής συνεργασία που είχε εγκαινιασθεί δέκα χρόνια νωρίτερα είχε εξαντλήσει τη δυναμική της.